Gont drewniany to tradycyjny materiał pokryciowy o wyjątkowych walorach estetycznych, który przeżywa obecnie swój renesans w nowoczesnym budownictwie. Choć jego historia sięga wielu stuleci wstecz, współcześnie docenia się nie tylko jego naturalny wygląd, ale również ekologiczne i praktyczne zalety. W artykule przyjrzymy się bliżej, czym właściwie jest gont drewniany, jakie ma właściwości, gdzie znajduje zastosowanie oraz jakie są jego mocne i słabe strony jako materiału budowlanego.
Czym jest gont drewniany?
Gont drewniany to tradycyjne pokrycie dachowe wykonane z drewna, składające się z niewielkich, płaskich elementów układanych na zakładkę. Gonty drewniane są produkowane z wysokiej jakości drewna, najczęściej z drzew iglastych (świerk, sosna, modrzew) lub liściastych o odpowiedniej twardości (dąb, osika).
Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje gontów:
Gont łupany – otrzymywany przez ręczne lub mechaniczne rozszczepianie kloców drewna wzdłuż słojów, co zapewnia naturalną strukturę i większą odporność na warunki atmosferyczne.
Gont cięty (piłowany) – wytwarzany przez mechaniczne cięcie drewna, co daje bardziej jednolite i precyzyjne elementy, ale o nieco mniejszej trwałości niż gonty łupane.
Typowy gont ma kształt klina lub prostokąta o długości 40-60 cm, szerokości 8-15 cm i grubości od 8 do 30 mm. Tradycyjnie elementy te są układane na dachu warstwowo, tak aby każda kolejna warstwa zachodziła na poprzednią, tworząc szczelne pokrycie chroniące przed opadami.
Historia i tradycja gontów drewnianych
Gonty drewniane mają wielowiekową tradycję w budownictwie, szczególnie w regionach bogatych w lasy. W Polsce były powszechnie stosowane w architekturze drewnianej Podhala, Beskidów czy Bieszczad. Dachówka drewniana, bo tak również nazywa się gonty, stanowiła podstawowy materiał pokryciowy w budownictwie wiejskim i małomiasteczkowym aż do XIX wieku.
Tradycyjne metody wytwarzania gontów przekazywano z pokolenia na pokolenie. Rzemieślnicy specjalizujący się w ich produkcji, zwani gontarzami, wykorzystywali specjalne narzędzia do łupania drewna wzdłuż słojów, co zapewniało maksymalną trwałość pokrycia.
Współcześnie gonty drewniane przeżywają swój renesans, znajdując zastosowanie zarówno w restauracji obiektów zabytkowych, jak i w nowoczesnym budownictwie ekologicznym oraz w architekturze nawiązującej do tradycji regionalnych.
Zalety gontów drewnianych
Walory estetyczne
Jedną z największych zalet gontów drewnianych jest ich naturalny, niepowtarzalny wygląd. Z upływem czasu drewno nabiera szlachetnej patyny, zmieniając kolor na srebrzysto-szary, co dodaje budynkom charakteru i autentyczności. Gont osikowy szczególnie ceniony jest za swoją jasną barwę i równomierną strukturę.
Gonty doskonale komponują się z otoczeniem naturalnym, sprawiając, że budynki harmonijnie wtapiają się w krajobraz. Są idealnym wyborem dla domów w stylu góralskim, rustykalnym czy dla nowoczesnych projektów inspirowanych naturą.
Właściwości techniczne
Drewno jako materiał budowlany posiada szereg korzystnych właściwości:
- Doskonała izolacja termiczna – pomaga utrzymać ciepło zimą i chłód latem
- Naturalna regulacja wilgotności – drewno „oddycha”, co zapobiega kondensacji pary wodnej
- Dobra izolacja akustyczna – tłumi dźwięki deszczu i gradu
- Lekkość – nie obciąża nadmiernie konstrukcji dachowej
- Elastyczność – umożliwia pokrycie dachów o skomplikowanych kształtach
Aspekty ekologiczne
W dobie rosnącej świadomości ekologicznej, gonty drewniane zyskują dodatkową wartość jako materiał:
- Całkowicie naturalny i odnawialny
- Biodegradowalny po zakończeniu cyklu życia
- O niskim śladzie węglowym (szczególnie przy produkcji lokalnej)
- Niewymagający energochłonnych procesów produkcyjnych
Wyzwania i ograniczenia
Mimo licznych zalet, gonty drewniane stawiają przed inwestorami pewne wyzwania:
Konserwacja i trwałość
Drewno jako materiał organiczny wymaga regularnej konserwacji, aby zachować swoje właściwości:
- Konieczność impregnacji przeciwogniowej i przeciwgrzybicznej
- Okresowe odnawianie powłok ochronnych (co 5-7 lat)
- Naturalna podatność na warunki atmosferyczne
Przy odpowiedniej pielęgnacji dach z gontów może służyć 30-40 lat, a w sprzyjających warunkach nawet dłużej.
Koszty i dostępność
Gont drewniany cena za m2 jest wyższa niż w przypadku wielu współczesnych materiałów pokryciowych. Koszt waha się od 80 do 200 zł za metr kwadratowy, w zależności od rodzaju drewna, sposobu wykonania i regionu. Do tego należy doliczyć koszty profesjonalnego montażu, który wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia.
Dostępność wysokiej jakości gontów może być ograniczona, szczególnie tych wykonywanych tradycyjnymi metodami. Gont drewniany łupany, ceniony za najwyższą trwałość, jest trudniejszy do pozyskania i droższy od ciętego mechanicznie.
Zastosowanie gontów drewnianych
Gonty drewniane znajdują zastosowanie w różnorodnych projektach budowlanych:
- Pokrycia dachów domów jednorodzinnych, szczególnie w stylach nawiązujących do tradycji
- Restauracja obiektów zabytkowych i skansenów
- Budynki rekreacyjne: altany, domki letniskowe, wiaty
- Elementy dekoracyjne elewacji
- Obiekty turystyczne w regionach górskich i leśnych
Coraz częściej gonty stosuje się także jako element nowoczesnej architektury ekologicznej, gdzie naturalne materiały łączone są z innowacyjnymi rozwiązaniami technicznymi. Połączenie tradycyjnego gontu z nowoczesnymi systemami izolacji i wentylacji dachu pozwala uzyskać pokrycie nie tylko piękne, ale i spełniające współczesne standardy energooszczędności.
Podsumowanie
Gont drewniany to materiał łączący tradycję z ekologią i estetyką. Choć wymaga większych nakładów finansowych i regularnej konserwacji, oferuje w zamian wyjątkowe walory wizualne i techniczne. Jest wyborem dla tych, którzy cenią naturalne piękno, autentyczność i harmonię z otoczeniem.
Decydując się na pokrycie dachowe z gontów drewnianych, warto skonsultować się z doświadczonym specjalistą, który pomoże dobrać odpowiedni rodzaj drewna i sposób montażu do konkretnego projektu. Inwestycja w wysokiej jakości materiał i fachowe wykonanie zapewni długoletnie i bezproblemowe użytkowanie tego tradycyjnego, a jednocześnie ponadczasowego pokrycia dachowego.